NGFS’in Kısa Vadeli İklim Senaryoları: Finansal Riskler Kapımızda
Kısa vadeli iklim senaryoları neden değerli?
İklim değişikliğinin finansal riskleri artık uzun vadeli bir sorun değil, çabucak artık ele alınması gereken acil bir mevzu. Finansal karar alıcıların, yatırımcıların ve düzenleyici kurumların geleceğe dönük kararlarında senaryolar vazgeçilmez hale geliyor. Bu bağlamda, Merkez Bankaları ve Finansal Denetleyiciler Ağı (NGFS) tarafından yayınlanan kısa vadeli iklim senaryoları, finansal sistemlerin karşı karşıya olduğu riskleri daha gerçek tahlil edebilmek ismine değerli bir adım sunuyor.
Senaryolar, finansal kurumların ani ve şiddetli ancak mümkün şartlar karşısında dirençlerini test etme aracıdır. Fakat NGFS’in sunduğu senaryolar birer varsayım değil; karbon bütçeleri, teknolojik imkanlar ve siyaset amaçları doğrultusunda şekillenen dengeli gelişim yollarıdır.
2030’a kadar dört temel senaryo
NGFS, önümüzdeki beş yılı kapsayan dört ana senaryo oluşturdu:
-
Paris’e Giden Otoyol (Highway to Paris): Karbon vergilerinden elde edilen gelirlerin yeşil yatırımlara aktarıldığı, teknolojik olarak nizamlı bir geçiş süreci öngörülüyor.
-
Ani Uyanış (Sudden Wake-Up Call): Siyasetlerde ve yatırımcı tercihlerinde ani değişikliklerin yaşandığı, “iklim Minsky anı” olarak isimlendirilen finansal kırılmaları tetikleyebilecek bir geçiş modeli.
-
Gerçekliklerin Ayrışması (Diverging Realities): Gelişmekte olan ülkelerde yaşanan fizikî iklim risklerinin global tedarik zincirleri üzerinden gelişmiş ekonomilere sıçrayarak geçiş sürecini sekteye uğrattığı bir senaryo.
-
Felaketler ve Siyaset Sakinliği (Disasters and Policy Stagnation): Fizikî risklerin ticaret ve finansal ilişkiler aracılığıyla yayılması sonucu global ekonomik istikrarsızlığın derinleştiği bir dünya.
Bu senaryolar; 50 kesim ve 46 ülke/ekonomi için makroekonomik göstergeler, nakdî siyaset değişkenleri, pay senedi, şirket ve devlet tahvillerinin değerlemeleri üzere finansal risk değişkenlerine dayalı şoklarla modelleniyor.
Yeni modelleme çerçevesi: Üç güçlü araç bir arada
NGFS’in kısa vadeli iklim senaryoları, üç modelin entegrasyonuyla oluşturuldu:
-
GEM-E3: Güç, etraf ve iktisat bileşenlerini detaylı tahlil edebilen bir genel istikrar modeli.
-
EIRIN: Enflasyon ve para siyaseti senaryoları sunabilen bir makro-finansal model.
-
CLIMACRED: Şirket ve devlet tahvillerinin iklim senaryolarına nazaran değerlemesini sağlayan bir kredi risk modeli.
Denetim ve risk değerlendirmesi için yenilikler
-
Beş yıllık vakit çerçevesi: 2030’a kadar olan tesirlerin tahlil edilmesi, senaryoları regülasyon ve gerilim testleri açısından daha kullanılabilir hale getiriyor.
-
Birleşik felaket tesirleri: Birebir yıl içinde sel, fırtına, kuraklık, orman yangını üzere çok hava olaylarının bir ortada yaşanabileceği kabul ediliyor.
-
Fiziksel ve geçiş risklerinin birlikte ele alınması: 2023 IMF projeksiyonları kullanılarak kalibre edilen senaryolarda, Covid-19 pandemisi ve Ukrayna savaşının yol açtığı güç krizine de yer veriliyor.
-
Küresel yansımalar ve geri besleme tesirleri: Tedarik zincirlerinin bozulması, ticaret akışlarının değişmesi ve finansal temaslar yoluyla risklerin dünya çapında yayılabileceği öngörülüyor.
İklim riski artık maddi ve kısa vadeli bir sorun
Aşırı hava olayları bölgesel GSYH’de önemli kayıplara yol açabilir. NGFS’in “Felaketler ve Siyaset Durgunluğu” senaryosuna nazaran, Afrika’da %12,5, Asya’da ise %6’ya kadar GSYH kayıpları yaşanabilir. Tarım, kömür üretimi ve güç üzere sermaye ağır kesimlerde temerrüt ihtimali süratle artıyor.
Geçiş maliyetleri daha da yükselebilir
“Gerçekliklerin Ayrışması” senaryosunda bölgesel iklim olaylarının tedarik zincirlerini sekteye uğratarak geçiş maliyetlerini artırdığı görülüyor. Örneğin, Avrupa’da 2030 yılı itibariyle GSYH %1,7 azalırken, Kuzey Amerika’da bu oran %0,8 oluyor. Buna karşılık, “Paris’e Giden Otoyol” senaryosunda Avrupa iktisadı %0,1 büyüme gösteriyor.
Geç kalmak değerliye mal olabilir
Küresel olarak düşük karbon iktisadına erken ve sistemli geçiş, ekonomik kayıpları minimize ediyor. “Paris’e Giden Otoyol” senaryosunda global GSYH kaybı %0,4 ile hudutlu kalırken, geç kalınan “Ani Uyanış” senaryosunda bu kayıp %1,3’e yükseliyor. 2027’de gerçekleşen ani geçişin tesiriyle global GSYH %1,2 azalıyor, işsizlik oranı ise 1,3 puan artıyor.
Kaynak: Network for Greening the Financial System (NGFS)
Çeviri ve uyarlama: WS37
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik fiyatlıdır. Şartları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]
