Makine ihracatı yıla 2,1 milyar dolar ile başladı…
Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) tarafından paylaşılan makine imalat sanayi konsolide datalarına nazaran, 2025 yılının birinci ayında Türkiye’nin özgür bölgeler dâhil toplam makine ihracatı 2,1 milyar dolar oldu. Hem gelişmiş hem de gelişen ülkelerin ortalamaların altında büyüyeceğinin beklendiği bu yıl global mal ticaret hacminde bir artış sağlansa da 2000-2019 yılları ortalaması olan %3,5’un gerisinde kalınacağı kestirimini paylaşan Makine İhracatçıları Birliği Lideri Kutlu Karavelioğlu, “Makine siparişlerine dair PMI bilgileri hem bizde hem de dünyada yatırımlardaki daralmanın süreceğine işaret ediyor. Yeni ABD idaresinin giderek çeşitlenen ve dozu artan ticari ve politik müdahaleleri ile muhatap ülkelerce geliştirilmekte olan karşı önlemler, planlanmış hatta sürmekte olan yatırımları dahi açmaza sürüklüyor” dedi.
Makine imalat sanayi konsolide bilgilerine nazaran, Ocak ayında hür bölgeler dâhil toplam 2,1 milyar dolar ihracat gerçekleştiren makine dalının yıllıklandırılmış ihracatı 28,3 milyar dolar oldu. Ocak ayında ihracatı geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran ölçü bazında %5,7 azalan makineciler, ihracat fiyatlarında devam eden artışın tesiriyle paha bazında gerilemeyi %2,4 düzeyinde tuttu. KG başına ihracat ünite fiyatlarının %2,7 daha artarak 7,4 dolar düzeyine yükseldiği bu periyotta, alt dallar yıla dingin başladı. Besin sanayi makinelerinde %19’un, yük kaldırma, taşıma ve istifleme makinelerinde %16’nın, dokumacılık ve konfeksiyon makinelerinde de %15’in üzerinde çift haneli artışlar yakalansa da 13 alt kol negatifte kaldı. Ülkeler bazında birinci beş Almanya, ABD, İtalya, Birleşik Krallık ve Rusya olarak sıralanırken, Almanya’daki gerileme %8 ile derinleşerek devam etti. Yaptırım listesinin genişlemesi ve ödeme sorunlarının devam etmesi nedeniyle ihracatın giderek zorlaştığı Rusya, %31,8 düşüşle pazar sıralamasında 2’den 5’e geriledi.
“Mühendislik ağır dallarla sıçrayabileceğimiz bir dönemdeyiz
İhracat dataları açısından kritik ehemmiyet taşıyan dış talebin tarihî ortalamaların altında seyrettiğini söz eden Makine İhracatçıları Birliği Lideri Kutlu Karavelioğlu global mal ticaret hacminin şimdi istenen düzeylere gelmediğini belirterek şu değerlendirmelerde bulundu:
“Türkiye’nin makine ihracatının, ölçü bazında düşse de yükselen ihracat fiyatlarıyla %0,3 üzere sonlu bir artış yakalayabildiği 2024 yılında, global makine ve teçhizat yatırımlarının baz tesiriyle %2,8 yükselerek 2022 düzeyine fakat dönebildiği kestirim ediliyor. Hem gelişmiş hem de gelişen ülkelerin ortalamaların altında büyüyeceğinin beklendiği yeni yılda ise global mal ticaret hacminde bir artış sağlansa bile 2000-2019 yılları ortalaması olan %3,5’un gerisinde kalınacağı öngörülüyor. Makine siparişlerine dair PMI dataları hem bizde hem de dünyada yatırımlardaki daralmanın süreceğinin işareti. Yeni ABD idaresinin giderek çeşitlenen ve dozu artan ticari ve politik müdahaleleri ile muhatap ülkelerce geliştirilmekte olan karşı önlemler, planlanmış hatta sürmekte olan yatırımları dahi açmaza sürüklüyor; lokasyonlarından başlayarak bütün fizibiliteler gözden geçiriliyor. Bizde de yüksek faiz ortamı ve atıl kalan kapasiteler nedeniyle yatırımlar ertelenirken, makine ve teçhizat sanayi üretimi gerilemeye devam ediyor. Makine ve teçhizat sanayii, %5,9 gerileme ile Aralık ayında üretimi en çok azalan üç daldan biri oldu. Halbuki bölümümüz, son 5 yılda gerçekleştirdiği kapasite ve teknoloji artışı sonucunda geçmiş krizlerde olduğundan daha büyük bir sıçrama yakalama kabiliyetine sahip. Mühendislik ağır kesimlerin en az emek ağır dallar kadar kollanması ve desteklenmesi gerçek bir yaklaşım olacaktır.”
“AB el yükseltmeye hazır görünüyor”
Getirdiği gümrük vergileri ve rezerv bakımından varlıklı coğrafyalara dair talepleriyle global siyaset ve ticaretin tansiyonunu tekrar yükselten Trump idaresinin gayesinin memleketler arası bağlantılarını dış ticaret ekseninde yine kurgulamak olduğuna dikkat çeken Karavelioğlu şunları söyledi:
“ABD’nin üçüncü ülkelere yönelik gümrük vergilerinde mütekabiliyet hedefleyen Adil ve Karşılıklı Ticaret Planı, ilan edildiği üzere istihdamı birinci sıraya koyarak endüstrinin her alanında rekabetçiliği artırmayı ve ticari açığı azaltarak ülkenin ekonomik güvenliğini güçlendirmeyi hedefliyor. 2024’te mal ticaret açığı 1 trilyon doları aşan bir ülkede yeni idarenin bütün bağlantılarında verimlilik gözetmesi anlaşılır ve örnek alınarak yaygınlaşacak bir durum. Çin’in 310 milyar dolar, AB’nin 160 milyar dolardan fazla verdiği makine dış ticaretinde ABD’nin 230 milyar dolar açık veriyor olması ve bu trendin giderek teknoloji sınıfları en yüksek eserlere yanlışsız genişlemesi Amerikan toplumunun içine sindirebileceği bir durum değildi.”
AB’nin tüm ortaklara yarar sağlayan açık ve öngörülebilir bir global ticaret sistemine bağlı kalmaya devam edeceğine, özgür ve adil ticarete yönelik haksız manilere karşı sıkı ve derhal reaksiyon vereceğine ve Avrupalı işletmeleri, emekçileri ve tüketicileri her vakit haksız tarife tedbirlerinden koruyacağına dair Avrupa Komitesi tarafından epey yüksek tonda yapılan karşı açıklamanın, öncelikle iç kamuoyunun dertlerine yönelik olduğunu belirten Karavelioğlu şunları belirtti:
“AB’nin dünyadaki en büyük ve en süratli büyüyen ticaret muahedeleri ağına sahip olarak ithalatının %70’ini sıfır gümrükle yaptığını da belirterek ticaret ortaklarına inanç telkin eden açıklaması, kutuplaşmanın geleceği hakkında ipuçları içeriyor. Dünya Ticaret Örgütü’nün gelişmekte olan ülkeleri kollayan kurallarından uzun vakittir şikayet eden ve Rusya’dan sonra dünyada tarife dışı manileri en yüksek düzeyde uygulayan bir bölge olan AB’nin el yükseltmeye hazırlıklı olduğu anlaşılıyor. Sonuç prestijiyle, ticari bağlantılar yeni istikrarlarına kavuşana kadar başta makine imalatçıları olmak üzere, tedarik zincirlerine entegre çok dal belirsizlik içinde kalacaktır. Ülkeler de stratejik dallarını en yüksek seviyede koruyacaklardır.”
“Teşvik sistemini güncellemenin tam zamanı”
Yurt içinde üretici fiyat endeksinde sağlanan düşüşün Ocak’ta da devam ettiğine ve 12 aylık ÜFE’nin makine imalat sanayiinde %26’ya gerilediğine dikkat çeken Karavelioğlu şunları söz etti:
“Üretim maliyeti ile satış fiyat istikrarını oluşturan indikatörlerin bozulduğu yatay kur sürecinde, işletmelerin sürdürülebilirliği açısından ÜFE kritik bir gösterge. 2023 yılı sonunda %60’ların üzerinde seyreden bu bilgideki güzelleşme olumlu olsa da pahalı TL sayesinde kolaylıkla getirilen ithal mallarla rekabet edebilmek için kâfi değil. Türkiye geneli dış ticaret açığının Ekim ayından beri düşmemesi, hatta Aralık ayında %44 artış göstermesini üretimi sürdürmekte zorlandığımızın ve ölçeklerimizi koruyamadığımızın bir işareti olarak görmeliyiz. Yıllıklandırılmış makine ithalatında Temmuz ayından bu yana düşüş gözlemlense de Aralık’ta %7,4 artışla 4 milyar doları geçti. Bu, bizim 2 aylık ihracat gelirimize yakın bir fiyat.”
Ocak ayında Türkiye geneli ithalat %10,2 artarken ithalatı en çok azalan kesimin yüzde 14 ile makine olduğunu ve bu bilginin kalıcı olmasını umduklarını belirten Karavelioğlu şunları belirtti:
“Geçen yıl 15 milyar doları aşan makine dış ticaret açığının kapatılması için hem ikili ve çoklu mutabakatlar ile ihracatımızın önündeki manilerin aşılmasına hem de üretici-ihracatçı işletmelerin rekabetçiliğini koruyabilmesini sağlayacak acil tedbirlere gereksinim var. AB ve STA ülkeleri dışındaki ülkelerden ithal edilen makinelere uygulanan ek gümrük vergilerinin yükle korunması, hatta hudutlu sayıda da olsa eklemeler ve göreceli artışlar yapılması bu tarafta olumlu bir adım. Bununla birlikte, yatırım teşvik evrakı kapsamında gerçekleştirilen ithalatta da ek gümrük vergisi uygulanması tarafında bir kararla muafiyetin tümden kaldırılması talebimizin Ticaret Bakanlığımız ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızda sıcak tutulduğunu biliyoruz. Uzak Doğu’nun bütün dünyayı yıldıran sübvansiyonlu ataklarına karşı artık hayati hale geldiğine inandığımız bu gelişme için iç ve dış konjonktür şimdikinden daha elverişli olmayacaktır.”
