Güldem Atabay yazdı: Gümrük vergisi duvarları yükselirken Türkiye’ye etkileri ve TCMB faiz kararı

Bu kadar oynak bir yerde Trump’ın gümrük vergilerinin Türkiye’ye direkt tesirlerini net olarak oryaya koymak mümkün değil. 2024 sonunda ABD’den yaptığımız 16,3 milyar dolar ithalata karşılık 16,4 milyar dolar ihracat yapıldı.  ABD açısından denk bir ticaret istikrarı olduğu için de Türkiye minimum %10 gümrük vergisi alanında kaldı. Bu elbette izafi olarak olumlu. Ticaret Bakanı’nın Cuma günü açıkladığı formda ABD ile %10 gümrük vergisinin kaldırılması pazarlığından muvaffakiyet ile çıkmak gerçekçi görünmüyor bu nedenle.

Türkiye’de ihracat yapan birçok kesimin beklentisi ise aslında farklı.

Hedef: ABD’nin gümrük vergilerinin farklılaşmasıyla ortaya çıkacak izafî tesirlerden olumlu etkilenmek. ABD’li tüketicinin ya da firmaların yüksek tarife uygulanan ülkelerin mallarından pahalılaştığı için vazgeçmesi halinde daha düşük vergi sayesinde daha ucuz kalacak Türkiye’de üretilen mallara talebin artması.

Bu açıdan bakınca birkaç faktör devreye giriyor. Türkiye’nin uzun vakittir rekabet gücü olarak TL’nin ve emeğin kıymetini kullanması, yüksek teknoloji ürünlerindeki yetersizliği, Gümrük Birliği nedeniyle pozisyonunun nasıl şekilleneceği kelam konusu beklentilerin kolay kolay gerçekleşmeyebileceğini düşündürüyor. Öbür yandan, Trump’ın son derece akışkan bir tabanda vergiler üzerinden pazarlığa devam edeceği aylar boyunca kalıcı ticari bağlantılarla pazar kapmak, onu istikrarlı halde elde tutmak da kolay bir zafer olarak görünmüyor.

Değerlendirmeyi Mahfi Eğilmez’den dinleyelim:

“… Türkiye’den ABD’ye yapılacak ihracat ister istemez değerlenecek. Yeniden de standart oranın (%10) üzerine ek bir vergiyle karşılaşmadığı dikkate alınırsa Türkiye’nin bu düzenlemeden nispeten çıkarlı çıkmış sayıldığı söyleyebiliriz. Türkiye’ye bilhassa dokumacılık eserleri ihracatında rakip pozisyonda olan Çin, Hindistan, Güney Kore, İtalya, Pakistan, Tayvan üzere ülkelere standart oranın üzerinde ek vergi uygulanacak olması Türkiye’den ABD’ye ihraç edilecek dokumacılık eserlerinin fiyatlarını çok daha rekabetçi hale getirecektir. Hasebiyle dokumacılık ihracatında Türkiye önemli bir avantaj yakalayabilir.

Özellikle uzak doğu ülkelerinin ve Avrupa Birliği ülkelerinin karşılaştığı ek vergiler yüksek teknolojili mallar ihracatının düşmesine yol açacak üzere görünüyor. Ne yazık ki Türkiye bu alanda rekabetçi bir yapıya sahip değil. Yıllardır yüksek teknolojili eser üretimimizi ve ihracatımızı artıramadık. Bu durumda yapılacak en gerçek iş bu malları üreten uzak doğu firmalarıyla burada paydaşlıklar kurarak üretimlerini burada Türk markaları altında yapmalarının sağlanması olacak. Böylelikle bu üreticiler Türk firmalarıyla ortak olarak ve Türk markasıyla üretecekleri eserleri daha düşük gümrük vergileriyle ABD’ye ihraç edebilirler. Bununla birlikte bu cins ihracat arttığında ABD’nin Türkiye’ye de ek vergi uygulamayacağının garantisi bulunmuyor.”  

 

Mart enflasyonu faiz indirimi getirecek mi?

TÜFE enflasyonu mart ayında %2,5 artarak ortalama %2,9 olan piyasa beklentilerinin altında kaldı. 12 aylık TÜFE enflasyonu da böylelikle şubat ayındaki %39,1’den %38,1’e geriledi. Aylık Y-ÜFE enflasyonu %1,9 oranında artarak yıllık Y-ÜFE enflasyon oranını şubat ayındaki %25,2 düzeyinden %23,5’e çekti.

Mart özeli enflasyon ayrıntıları içinde dikkat çekilmesi gereken birkaç dinamik var:

1. Aylık TÜFE enflasyonundaki düşüş besin ve tütün hariç geçen yılın birebir ayına nazaran daha geniş tabanlı. TCMB’nin hedeflediği biçime daha yakın. Lakin, şubat ayına nazaran daha sağlam bir düzgünleşme bu manada yok.

1. Mal fiyatları kategorisi %30,5 ile son iki aydır değişmeden kaldı. TCMB’nin faiz yanında enflasyonla uğraşta araç olarak TL’nin gerçek bedelini artırma siyasetinin enflasyona olumlu tesirinin doğal alt sonuna varmış olabiliriz. Son ekonomik şok ile global petrol fiyatlarındaki düşüş bu açıdan yeni bir marj yaratmış olsa da böylesi bir marjın kalıcı olması sıkıntı.

1. Aynı kategori içindeki işlenmemiş besin fiyatları enflasyonu ise hem yüksek hem de yüksek kalmaya devam edecek. Mart ayında besin ve içecek fiyatları %4,9’la çok yüksek arttı, yıllık besin enflasyonu bir evvelki aydaki %35,1 düzeyinden %37,1’e yükseldi. Bu artışın gerisinde da işlenmemiş besin enflasyonunun aylık %10,2 sıçraması bulunuyor. Tarım bölümündeki devam eden yapısal meselelere eklenen iklim krizi ve ekonomik badireler işlenmemiş besin fiyatları enflasyonun yüksek oynaklık göstererek ortalamada manşet enflasyonun üzerinde kalacağını anlatıyor.

1. Çekirdek enflasyon göstergeleri yumuşamaya devam. Çekirdek C-endeksi mart ayında aylık %1,5 düzeyinde nispeten ölçülü bir artış kaydetti. 12 aylık düzeyi de şubat ayındaki %40,2 düzeyinden %37,4’e geriledi. C-endeksine ek olarak işlenmemiş besin fiyatlarını ve alkollü içecekleri dışarıda bırakan Çekirdek B-endeksinde ise enflasyon mart ayında aylık %1,3 ile daha da düşük gerçekleşti. Böylelikle yıllık düzeyi de şubat ayındaki %39,5’ten %37’ye geriledi.

1. Hizmet fiyatlarındaki katılık yumuşayarak devam ediyor fakat 2025 sonu TÜFE amacının iki katının üzerinde hala. Dezenflasyon programına birinci ve süratli yansıyı veren mal fiyatları enflasyonunun bilakis hizmet fiyatları lakin ortalama enflasyonun düşmesiyle gerileme eğiliminde. Aylık %2’lik bir artışla 12 aylık oran şubat ayındaki %59,8 düzeyinden %56,3’e indi. Beklenebileceği üzere %3,4 aylık artışla kira enflasyonu dirençli. Buna karşın yıllık kira fiyatları enflasyonu şubat ayındaki %97,2 düzeyinden mart ayında %91,8’e indi. Gerileme istikrarlı lakin konut kesimindeki yapısal problemler nedeniyle hayli yavaş.

1. Mevsimsellikten arındırılmış TÜFE enflasyonu mart ayında %2,6 ile şubat düzeyi %2,3’ün üzerinde. 3 aylık ortalamalara nazaran yıllıklandırılmış halde mevsimsel olarak düzeltilmiş yıllık enflasyonun şubat ayındaki %34,7 düzeyinden mart ayında %38,6’ya çıkması, Ekim 2024’ten bu yana en yüksek düzeye ulaşması güzel bir ayrıntı değil.

Faiz kararı nasıl şekillenecek?

Türkiye’de 19 Mart’ta başlayan siyasi sarsıntı yaşanmamış olsaydı bu sayılar ve ayrıntıları TCMB’nin 17 Nisan’daki PPK toplantısından 250 baz puan daha faiz indirimi çıkaracaktı. Fakat İmamoğlu’nun mahpusa atılmasıyla Türkiye demokrasisinde bir eşik aşıldı. Yüksek siyasi tansiyonun yarattığı finansal oynaklık nedeniyle de TCMB’nin TL’yi korumak için rezervlerinden 30 milyar dolar satması üzere, artık faiz siyasetinde da defansta kalmaya devam etmesi zarurî görünüyor.

28 Mart prestijiyle brüt ve net rezervler sırasıyla 156,5 milyar dolar ve 32,4 milyar dolara düştü. 19 Mart İmamoğlu’na gözaltı ile başlayan süreçte geçen iki haftada brüt ve net rezervlerdeki düşüş 25,6 milyar dolar ve 14,5 milyar dolar oldu. Bayram tatiline girmeden evvelki günlerde de rezerv satışları devam etmekteydi. Bu durum, TL’deki paha kaybının ve genel finansal piyasa oynaklığının nisan enflasyonunu üst çekmesini beklenmesi TCMB’nin daha da temkinli durmasıyla sonuçlanacaktır.

Geçen hafta prestijiyle “şimdilik” tıpkı süratte ve oranda rezerv eritmesine gerek kalmayan TCMB’nin Goldman Sachs’ın önerdiği üzere 350 baz puan faiz artırmasını da en azından nisan toplantısında beklemiyoruz. Olayların gelişmesine bağlı, faiz artışları ise ufuk çizgisinde beliriyor.

PPK’dan bir faiz indirimi beklememekle birlikte, bu türlü bir indirimin rezerv kaybını daha hızlandıracağını ve hatta TL’yi muhafazanın mümkün olmayacağı noktaya süratle taşıyacağını eklemek gerekli.

Sene sonu enflasyonu için %30 altı uzun vakittir görünmemekle birlikte, son gelişmeler eşliğinde %33-35 çok daha gerçekçi bir düzey artık. TL’deki paha kaybının yansıyacağı nisan ayı TÜFE enflasyonu bu açından kıymetli gösterge olacak.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme  alınan özel raporlarımıza abone  olmak ister misiniz?  Şartları öğrenmek için bize e-mail atın:  [email protected]