Güldem Atabay: Faiz indirimleri yolda, bütçe açıkları kontrolden çıkıyor
Enflasyon Raporu: Gayeler üst lakin faiz indirimi kapıda
Hafta başında makus bir Ekim ayı enflasyonu ile karşılaştık. TÜFE enflasyonu aylık bazda %2,9 ile beklentilerin üzerinde arttı ve beklenen %2,5’un kıymetli ölçüde üzerinde açıklandı. 12 aylık ölçekteyse devam eden baz tesirleri sayesinde %49,4’ten %48,6’ya yavaşladı. Aylık ÜFE enflasyonu %1,3 açıklanarak, 12 aylık ölçüde evvelki ayın %33,1 düzeyinden %32,2’ye geriledi. Enflasyondaki yüksek gidişatın geniş temelli olması da değerli bir detay.
TCMB’nin yılın son çeyreği için maksat olarak koyduğu aylık ortalama %1,5’lik fiyat değişimine ulaşmanın imkânsız olduğu netleşti. Keza, mevsimsellikten arındırılmış TÜİK bilgilerine nazaran Ekim ayında aylık TÜFE enflasyonu %2,5’la maksat düzeyin çok üzerinde. Banka’nın uzun müddettir yüksek enflasyon odağı olarak tanımladığı hizmet bölümü fiyatları yavaşlamış olsa da kalıcılığı şimdi tartışmalı. Kış aylarının gelmesiyle işlenmemiş besin fiyatları enflasyonunda muazzam artışlar var. Enflasyon Raporu sunumunun soru-cevap kışında duyduğumuz üzere 2024 son çeyrek için konan aylık %1,5 amacı artık Ekim 2025’e ötelenmiş durumda.
Haftanın son günü açıklanan yılın son Enflasyon Raporu’nda şaşırtan olmayan biçimde TCMB’nin inandırıcılığı olmayan enflasyon gayelerine yuları istikametli değişim geldi. 2025 sonu için %14 olan (OVP’de %17,5) enflasyon maksadı %21’e çıkarıldı. Bu nokta varsayımın etrafında da 5 puan üzere çok geniş bir bant açıklandı. Bandın üst hududu piyasa iştirakçilerinin beklentilerine yakın. Fakat asıl emeli büyük olasılıkla üst istikametli yine güncellenecek enflasyon amacını mümkün olduğunda bant içinde kalacağını vurgu yaparak bu güncellemeyi geciktirmek.
Karahan’ın sunumunda vurguladığı, enflasyonda temel dinamiklerin düzgünleşme yolunda olsa da gidişatın TCMB’nin beklediğinden yavaş bir süratte ilerlemesi. TL’nin baskılanması ve tabi faiz artışlarının iç talebi yavaşlatmasıyla çekirdek mal fiyatları düşük kalırken, hizmetler tarafında problemlere işaret ediyor Karahan. Para siyasetinin dışındaki nedenler olarak kira ve işlenmemiş besin fiyatları enflasyonuna dikkat çekiyor. Hatta tıpkı faktörlerin- para siyasetinin denetimi dışında olduğunu vurgulayarak da- faiz indirimlerine mahzur olmadığını ima ediyor. Kira fiyatlarındaki gelişmelerin yeni olmadığı kesin. İşlenmemiş besin fiyatlarına gelince de, yaz aylarındaki kısa periyodik rehavetin devam etmeyeceği tarım bölümündeki meselelerden aşikâr zati.
Enflasyondaki temel dinamikler, beklentilerin üst güncellenmesi ve asıl aylık %1,5 düzeyine lakin 2025 üçüncü çeyrekte ulaşılabileceği itirafı faiz indirimlerine pürüz. Ancak TCMB Başkanı’nın faiz inse de para siyasetinin sıkı kalacağına yaptığı vurgu faiz indirimlerinin Aralık ayında başlayabileceğine işaret. Enflasyon Raporu akabinde Erdoğan’dan gelen faiz inerken enflasyonun ineceğine yönelik açıklama ise faiz indirimini garantiler nitelikte. Ve tabi tıpkı Erdoğan tehdidinin Nas devri üzere olmasa da yerinde durduğunun bir defa daha ispatı manasında.
Enflasyon sunumunun dikkat çeken bir tartıma alanı da taban fiyat ile ilgiliydi. Akçay, iktisadın zayıfladığı periyotlarda yapılan taban fiyat artışlarının ekonomin güçlü olduğu periyotlardaki kadar enflasyon yaratmadığını vurgulaması değerliydi. Fakat dikkatler daha çok Akçay’ın beklenen enflasyona endeksli fiyat artışları önerisi oldu. Minimum fiyat artışının %21 enflasyon beklentisine nazaran yapılmayacağını anlıyoruz. Daha yüksek %30-35 beklentisi şu durumda gerçekçi görünüyor.
Sonuçta, açıklanan güncellemelere karşın, TCMB 2025 yılında da enflasyon beklentilerini üst istikametli değiştirmek zorunda kalacak. Faiz indirimleri ve mevcut kamu maliyesi dinamikleri eşliğinde %30 altı TÜFE enflasyonu gerçekçi görünmüyor.
Nakit bütçe: Bozulmaya fren konamıyor
Ekim ayında nakit bütçe geçen yılın ekim ayının iki katına çıkarak 167 milyar TL açık verdi. Böylelikle, 12 aylık kümülatif açık da Eylül’deki 1.720 milyar TL’den 1.805 milyar TL’ye yükseldi. Rahatsız edici bir formda mevcut düzey 2023 sonu birikimli açık ölçüsü olan 626 milyar TL’nin üç katına ulaşmış durumda.
Bütçe dinamiklerine olumsuz tesir yapan en kıymetli faktör harcamaların yüksekliği. Gelirlerdeki %77,7 oranındaki artış harcamalardaki %81,4 artışın gerisinde. Faiz harcamaları da doğal olarak %123,6 oranında artışla üç hanede sene boyunca. 2025’te faiz harcamalarındaki artış oranı yavaşlamış olacak. Fakat büyük olasılıkla gelirlerin tekrar üzerinde seyredecek.
Sorun temel harcamalardaki artışın yüksekliği. Kamu tarafında iktisada verilen ivme durdurulamıyor. Bu durum enflasyonu besliyor. Harcamaları yavaşlatamayan Şimşek ise gelirleri artırmak için vergi artılı da yapamayınca vergi kayı kaçaklarının peşine düşüyor. Kayıp kaçak peşine düşmek kendi içinde manalı olsa da mevcut fotoğrafta bütçe dinamiklerini değiştirmek ismine kâfi değil.
