Güldem Atabay: Ekonomiye “İmamoğlu skandalı” karışınca, faiz indirimi imkansız
Türkiye’de dikkatler iktisat tarafında bozulan enflasyon beklentileri ve bu hafta PPK’dan çıkacak faiz kararında. Lakin neden sonuç münasebeti bir sefer daha siyasetten iktisada hakikat belirleyici. Siyasetin bozulan istikrarları, iktisatta tesis edilmeye çalışan istikrarları önemli biçimde tehdit eder nitelikte.
Kamuoyu bir yandan İBB Başkanı ve ana muhalefetin Cumhurbaşkanı adayı, Ekrem İmamoğlu etrafındaki gelişmeleri takip ediyor. İktisatta kırılganlaşan dengelerin siyasetteki bu sert krizin devam ettirilmesini zorlaştırdığı bir gerçek. Lakin Erdoğan hükümeti İmamoğlu’nun Silivri’ye atılmasını sağlayan sürecin akıbetini netleştirmeden evvel (netleştirmek için belki de) DEM Parti ve PKK silahsızlanma sürecini tamamlamak peşinde.
Bu ortada CHP’nin toplumsal tepki ile birleşerek artan dinamizmi, İmamoğlu’nun başına gelenlere toplumun reaksiyonunun CHP’yi konsolide ederek güçlendirmesi de 19 Mart sonrası anket sonuçlarına yansıtıyor. İmamoğlu’na planlanan rakip eleme adımı, seçmen açısından demokratik sonların ötesine taşan bir adım olarak kıymetlendirilerek AKP’nin aleyhine, CHP’nin süratle güçlenmesiyle sonuçlanıyor.
Nakit bütçe sonuçları arananı tekrar vermedi…
2024 boyunca vaat edilerek gerçekleşmeyen mali disiplinin 2025’te kesinlikle elde edileceğini Bakan Şimşek’ten çokça duyduk. Hatta TCMB faiz indirme rahatlığını mali disiplin umudunun 2025’te kesinlikle somut hale geleceğine güvenerek de gösterdi.
İlk çeyrek nakit bütçe performansı ise mali disiplin ismine umut kırıcı.
Hazine’nin açıkladığı mart ayına ilişkin nakit bütçe ayrıntıları, 12 aylık toplam açığın şubat ayındaki 2,29 trilyon TL düzeyinden 2,42 trilyon TL’ye büyüdüğünü gösterdi.
Gelirlerdeki artışın %51,8 olması kıymetli. Lakin mali disiplin vaatlerine, enflasyonla çabada kritik etaplara gelinmiş olmasına karşın faiz dışı harcamaların %52,6 artması kabul edilebilir bir tablo değil. %113,9 artan faiz harcamaları ise aslında kabaca denetim dışı faktörler olarak kıymetlendirebilir.
Sonuç olarak nakit bütçe açığının GSMH’ye oranının 2024 sonundaki %4,8 düzeyinden birinci çeyrek 2025 sonunda daralmak yerine %5’e yükselmiş olması sıkı para siyasetine sıkı maliye siyasetinin hala eşlik etmediğinin delili niteliğinde. Bu da enflasyonla gayretin istenen seviyede tesirli olamayacağının garantisi elbette. Hele ki TL’nin bedel kaybı, rezervlerdeki sert düşüş de dikkate alındığında.
Sanayi üretimi ve perakende satışlar: fark enflasyon olarak kalıyor
Takvim ve mevsimsellikten arındırılmış TÜİK sanayi üretimi verisi ocak ayındaki %3,3’lük düşüşün akabinde şubat ayında da %1,6 daraldı. Düşüş tek bir kesime odaklı değil, hem iç talepte hem dış talepte yavaşlamayı yansıtan halde geniş bir tabana yayılmış bir imaj veriyor.
Sanayi üretimi daralırken, perakende satışlardan gelen artış haberi uzun vakittir olduğu üzere enflasyonun kıymetli açıklayıcısı niteliğinde. Perakende satışlar, şubat ayında da düzeltilmiş seride %1,1 büyüdü. İç siyaset şoku ve Trump tesiri gelmeden evvelki birinci çeyrekte GSMH büyümesinin evvelki çeyreğe nazaran olumlu alanda, (tahminen %0,5 seviyesinde) kaldığı son bilgilerle neredeyse netleşmiş oluyor.
Enflasyon beklentileri, besine don şoku ve PPK
Nisan ayı Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran, iştirakçiler 2025 yılsonu enflasyonunun evvelki ankette %28 olmasını beklerken, bu ayki ankette beklentilerini %30’a yükseltti. 2026 yılsonu enflasyon beklentisi ise %19,1 düzeyinden %20,3 düzeyine çıktı. Gelecek 12-aylık TÜFE enflasyonu beklentisi 1 puan artarak %25,6’ya yükselirken, 24 ay sonrası için enflasyon beklentisi ise 0,6 puan yükselerek %17,7 olarak kaydedildi. Öbür yandan, iştirakçilerin medyan 2025 ve 2026 yılsonu enflasyon beklentileri sırasıyla 2 ve 1 puan yükselerek %30 ve %20,1 oldu. 12-aylık medyan beklenti de tıpkı devirde 1 puan artışla %26’ya yükselirken, 24 aylık medyan beklenti %17,8’den %18’e daha hudutlu bir artış kaydetti.
Sene sonunda resmi enflasyon beklentisi olan %24 giderek ulaşılmaz bir hal aldı. Bunun en değerli nedeni ise elbette bir yandan içeride yaşanan siyasi kriz, bir yandan da önünde durulması imkânsız Trump gümrük vergisi tsunamisi. Rezervlerdeki sert gerileme ve TL’deki kıymet kaybı enflasyon beklentilerini süratle yükseltti.
Türkiye’nin tarihindeki en feci don felaketini yaşıyor olması da enflasyona yeni bir ivme ekleyecek. Mart ayında meyve fiyatlarında aylık %8,92 ve zerzevat fiyatlarında da %14,97 artış görmüştük. Önümüzdeki periyotta de dalgalı seyretmesi zati beklenen işlenmemiş besin fiyatları enflasyonu nisan ayında ve ötesinde çok değerli düzeyde artacak.
Beklentiler bozulurken, TL baskısını devam ettirmek için rezerv satışları devam ederken ve besin fiyatları enflasyonu şoku beklenirken PPK’dan faiz indirimi kararı imkansıza yakın.
Banka lakin faiz artırımı için de sabırsız olmayacaktır. Faiz bandını genişletmek bir muhtemel adım olarak görünüyor. Keza TCMB 19 Mart İmamoğlu atağı ile süratle artan döviz talebini durdurmak için gecelik borç verme faizini artırmasının akabinde siyaset faizi etrafındaki bandın üst hududunu yükseltebilir. TL sterilizasyon ve enjeksiyon adımlarını bu sayede daha da yüksek faiz düzeyinde oluşturacak biçimde gerçekleştirebilir.
TCMB’nin net döviz durumunun 19 Mart’tan bu yana yaptığı 44 milyar dolar rezerv satışı ile 14,4 milyar dolara kadar gerilemesi bankanın devam eden global belirsizlikler ve İmamoğlu krizlerinin her ikisine de direncini düşüren bir süreç. Yerli yatırımcının tıpkı mühlet içinde döviz mevduatındaki artış da tehlikeli bir tırmanış. Hasebiyle bankanın faiz indirmesi bu olumsuz döngünün güçlenmesine neden olacağından beklenmemeli.
Faiz artışı ise kaçınılmaz görünse de en azından nisan ayı toplantısında yapılmayacaktır
Gecelik faizi döviz talebini kesmek için yükselten TCMB başta KOBİ’ler olmak üzere sanayi firmalarının, gerçek kesimin hem krediye ulaşmasının bir manada likiditeyi azaltarak kesmiş oldu, hem de maliyetini tekrar %60’ların üzerine çekti. Faiz artışı bu tabloyu kötüleştirecektir.
Trump tarafından baskıların kalkması gerçekçi beklenti olmaz. Fakat hükümetin içeride İmamoğlu krizini yumuşatması ekonomik olarak bir mecburilik olarak görünüyor. İmamoğlu’nun hür bırakılarak yargı sürecine devam edilmesi TL üzerindeki baskıyı kıymetli ölüde hafifletecektir. Bu tercihin yapılmaması ise TCMB’yi her ay faiz artışına daha yakınlaştırır.
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlara abone olmak ister misiniz? Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]
