Global Source Partners/Andrew Collier: Çin Ekonomisine Kolay Çözüm Yok: Teşvikler Etkisiz, Yapısal Sorunlar Derinleşiyor

Ticaret savaşları ve konut krizi Pekin’in hareket alanını daraltıyor

Çin iktisadı, ABD ile yaşanan ticaret tansiyonları ve iç talepsizlikle boğuşurken, son devirde açıklanan teşvik paketleri piyasaları ikna etmekte yetersiz kaldı. Hükümetin tüketimi direkt desteklemek yerine bankacılık sistemi üzerinden müdahale etmeyi tercih etmesi, büyüme üzerindeki tesirleri hudutlu kılıyor. Analistler, Pekin’in klâsik tahlilleri tekrarladığını lakin yapısal reformlardan kaçındığını belirtiyor.

2024’te teşvikler kredi yüklüydü, direkt talep tesiri zayıf kaldı

Eylül 2024’te açıklanan teşvik paketi, 545 milyar dolarlık kredi garantisi içeriyordu. Lakin bu takviyelerin büyük kısmı direkt hane halkına değil, altyapı ve konut kesimi üzere daha evvel tekraren desteklenen alanlara yönlendirildi. Çin Merkez Bankası ve düzenleyici kurumlar tarafından devreye alınan kredi kanalları, direkt tüketim harcamasını artırmak yerine kamu projelerini finanse etmeye yöneldi.

Merkez Bankası’nın sağladığı düşük faizli krediler konut alıcılarına ulaşamadı. Örneğin 2025’in başında başlatılan 5 trilyon yuanlık kredi programında, sadece 1,3 trilyon yuan harcandı. Beklenen talebin oluşmaması nedeniyle kredi kullanımı sonlu kaldı.

2025 Mayıs teşvik paketi: Faiz indirimleri merkezde

Mayıs ayında açıklanan yeni teşvik paketi de yüklü olarak faiz indirimleri ve kredi erişimini kolaylaştırmaya odaklandı. Paketin esas hususları şöyle:

• 1 trilyon yuanlık yeni borçlanma imkânı

• Politika faizlerinde 0,5 puanlık indirim

• KOBİ kredilerine destek

• Tarım ve emlak kesimine düşük faizli refinansman

• Konut alımları için düşük faizli kredi genişletmesi

• Bankalara tahvil alımı için kolaylaştırıcı düzenlemeler

Ancak bu teşviklerin birçok, özel kesimde direkt harcamayı değil, kamu bankalarının bilançolarını desteklemeyi hedefliyor. Analistler, tekrar eden bu kredi kanalı temelli siyasetlerin inanç oluşturmadığını belirtiyor.

Teknoloji yatırımları yetersiz kaldı

Pekin’in “Yüksek kaliteli büyüme” amacı çerçevesinde desteklediği teknoloji dalı, beklenen ivmeyi yakalayamadı. 2024 yılında Çin’in toplam sanayi üretiminin yalnızca %3,5’i ileri teknoloji firmalarından geldi. Tıpkı yıl büyümenin %52’si hâlâ emlak ve altyapı yatırımlarından kaynaklandı. Bu durum, Çin’in ekonomik dönüşüm amacında ne kadar yavaş ilerlediğini gösteriyor.

Küresel rekabette zayıflama, iç tüketimde temkin

Çin’in sanayi bölümü ihracat odaklı olsa da, iç rekabet şartları baskı altında. Zayıflayan kâr marjları, şirketleri borçla ayakta kalmaya zorluyor. Son devirde yerli bankalara uygulanan politik baskılar da özel bölümün krediye erişimini zorlaştırıyor.

Aynı vakitte hane halkı harcamaları da baskı altında. Konut kesimindeki uzun vadeli belirsizlik, halkın tasarrufa yönelmesine neden oluyor. Vergi teşvikleri ve toplumsal yardım üzere direkt dayanakların eksikliği, tüketimi canlandırmakta yetersiz kalıyor.

Ticaret savaşında taraf değişimi: Çin alternatif pazarlar arıyor

ABD ile yaşanan ticaret savaşı nedeniyle Çin, ihracat pazarlarını Güneydoğu Asya ve Avrupa üzere alternatif bölgelere yöneltmeye çalışıyor. Fakat bu stratejinin kısa vadede güçlü bir tesir yaratması beklenmiyor. Çin’in ABD’ye ihracatı 2024’te %15,5 azaldı. Buna karşılık ASEAN ülkelerine ihracat %3 arttı. Net tesir hala negatif.

Durgunluk sinyalleri: Sanayi üretimi ve perakende satışlar geriliyor

Sanayi üretimi Nisan ayında yıllık bazda %1,2 artarak zayıf bir performans sergiledi. Perakende satışlar ise %2,1 daraldı. ÜFE (üretici fiyat endeksi) Mayıs’ta %4,5 düşerek deflasyonist baskının sürdüğünü gösterdi. Konut satışlarında toparlanma sağlanamazken, büyük kentlerde fiyatlar düşmeye devam ediyor.

Mayıs ayında Çin hazinesi, 2,5 trilyon yuanlık gelir elde ederken, harcamalar tıpkı devirde %4,2 azaldı. Bu da mali teşviklerin kısıtlı kaldığını gösteriyor. Pekin idaresi, direkt nakit transferleri üzere adımlar atmak yerine krediye dayalı tahlilleri tercih ediyor.

Sonuç: Süreksiz tahliller yapısal problemleri gizleyemiyor

Analistler, Çin’in büyüme modelinde önemli bir dönüşüme muhtaçlık duyduğunu vurguluyor. Mevcut teşvik paketleri kısa vadeli likidite sağlayabilir; fakat talebi canlandırmak ve inancı tesis etmek için daha esaslı adımlar gerekiyor. Bilhassa tüketimi destekleyecek direkt yardımlar, vergisel kolaylıklar ve özel bölüme kredi erişimini artıracak ıslahatlar yapılmadığı sürece, Çin’in yavaş büyüme döngüsünden çıkması güç görünüyor.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik fiyatlıdır. Şartları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]