FÖŞ-ANALİZ: ABD bütçesi kavgası başladı, mali uçurum yaklaşıyor

Yatırımcılar her gün üstüne yenileri eklenen Trump’ın ek gümrük vergisi tehditlerini fiyatlamaya çalışırken, tahvil pazarında büyük sarsıntı yaratacak bir bütçe tasarısı da yolda. Tasarı 14 Mart’a kadar Trump tarafından imzalanmazsa, federal hükümet kepenk indirecek. Şayet tasarı yasalaşırsa, toplumsal güvenlik sisteminin taşıyıcı sütunları olan ek sıhhat sigortası (Medicare-Medicaid) ve besin yardımı programlarında dev kesintiler kelam konusu olacak.  2027’de yapılacak orta seçimlerde Cumhuriyetçi Parti’nin çoğunluğu kaybetmesi bir  olasılık.

Geçmişte, bu çeşit bütçe tasarılarının vergi indirim kalemleri iki partinin de takviyesiyle basitçe maddeleşti. Ancak, harcamaları kesmek seçmenlerden büyük reaksiyon aldığı için, ABD’nin bütçe açığı ve borç/GSYH oranı önlenemez formda yükseldi.  Fed’in faiz indirimlerine orta verdiği bir ortamda, enflasyonu da azdırabilecek yeni vergi indirimlerinin tahvil pazarında sarsıntı yaratması mümkünlüğü yüksek.

Bütçe için asıl büyük imtihan, Haziran’da federal hükümetin borçlanma limiti tükendiğinde yaşanacak.  Şayet Kongre borç tavanını yükseltmezse, ABD tekrar borçlanamaz ve kimi vadesi gelen tahvillerde temerrüte düşebilir.

Financial Times haberine nazaran, ABD Temsilciler Meclisi, trilyonlarca dolarlık vergi ve harcama kesintisi içeren bir bütçe taslağını  kabul etti.  Bu taslak maliye siyasetinde kapsamlı değişiklikler yapmaya çalışan Lider Donald Trump için değerli bir zafer oldu. Karar, Temsilciler Meclisi Sözcüsü Mike Johnson’ın Cumhuriyetçileri Trump’ın “büyük hoş tasarısını” desteklemeye zorlamak için yürüttüğü kampanyanın akabinde 215’e karşı 217 oyla kabul edildi.

Senato’da yeni bir bütçe görüşmeleri tipi başlatacak olan tasarı, 4,5 trilyon dolar vergi kesintisi, yaklaşık 2 trilyon dolar harcama kesintisi ve on yıl içinde ordu ve hudut güvenliği için yüz milyarlarca dolar daha fazla tahsis edilmesini öneriyor.

Bütçeler mali amaçların ana çizgilerini çizen bağlayıcı olmayan kararlardır. Kongre komitelerine harcamaların ne kadar artırılacağı yahut azaltılacağına dair sinyaller veriyorlar fakat hedeflenmesi gereken muhakkak programları ortaya koymuyorlar. Senato bütçeyi kabul ettikten sonra, Kongre’deki Cumhuriyetçiler “uzlaşma” olarak bilinen bir süreci başlatabilir ve sonuçta Trump’ın 2017’deki birinci devrinde yürürlüğe giren vergi kesintilerini genişleten maddeyi Demokratların dayanağı olmadan geçirebilir.

Tasarı, Temsilciler Meclisi güç ve ticaret komitesine harcamalarda 880 milyar dolarlık kesinti yapması talimatını veriyor. Bu talimat düşük gelirli Amerikalılara yönelik Medicaid – Medicaid sıhhat sigortası programlarının fonlamasının azaltılması olmadan gerçekleşemez. Benzeri formda, tarım komitesine harcamaları 230 milyar dolar azaltma daveti, Tamamlayıcı Beslenme Yardımı Programı ismi verilen bir besin yardımı planına yönelik görünüyor.

Partilerüstü bir  fikir enstitüsü olan  Sorumlu Federal Bütçe Komitesi’ne nazaran, yeni önlemler 2034 yılına kadar bütçe açığına en az 2,8 trilyon dolar ekleyecek. Meclis bütçesi birebir vakitte borç tavanını da 4 trilyon dolar artıracak ve bu da borç temerrüdü tehlikesini süreksiz olarak ortadan kaldıracak.

Demokratlar bütçeyi “rezalet” olarak nitelendirdi. Ölçülü Demokrat milletvekillerinden oluşan Yeni Demokrat Koalisyonu’nun önderleri şunları söyledi: “Faturalarını ödemeye ve yiyecekleri masada tutmaya yardımcı olmak için güvendikleri kritik programların finansmanını keserek çalışan ailelere ihanet ediyor, tıpkı vakitte Elon Musk üzere Cumhuriyetçi megamilyarder bağışçıların ceplerini bütçe açığını artıran vergi kesintileriyle trilyonlarca dolarla dolduruyor.”

Associated Press’e göre, Cumhuriyetçi Parti önderleri kesintileri savundu ve bunların ekonomik büyümeyi teşvik edeceği ve Trump’ın gümrük vergileri üzere öteki tedbirleriyle birlikte bütçe açığındaki artışları sonlandıracağı konusunda ısrar etti. Bağımsız analistler ekonomik kazanımların bütçe açığındaki artışları ne ölçüde dengeleyeceği konusunda şüpheliler.

Tasarının kabulü, Kongre başkanlarının 14 Mart’ta hükümetin kapanmasını önlemek için yasa çıkarmak için gayret ettiği bir devirde geldi.

Cumhuriyetçiler, harekete geçmemeleri halinde  2017’de hayata geçen düşük vergi oranlarının müddetinin dolacağını ve bunun da birçok Amerikalı için büyük bir vergi artışı manasına geleceğini söylüyor. Vergi kesintilerinin kısmen kendilerini amorti ederek ekonomik büyümeyi ve tüketici harcamalarını şahlandıracağına inanıyorlar. Lakin ekonomistlerin  çoğu  bu varsayımların  hayal ölçüsünde optimist olduğunu söylüyor.

Federal programlarda büyük kesintiler yapılmadıkça Cumhuriyetçiler vergi indirimlerinin maliyetini dengelemek için muhtaçlık duydukları tasarrufları bulamayacaklar. Bütçe açığını dengeleyici  ek vergiler yahut harcama kesintileri teklif edilemeden, muhafazakar Cumhuriyetçi Parti milletvekilleri kesin pakete oy vermek istemeyecekler. Demokratlar söz birliği içinde pakete karşı oy kullanacaklar.

ANALİZSEL DURUŞA BAKIŞ

Trump’ı çok sıkıntı tercihler bekliyor.  Bütçe taslağının Kongre tarafından reddi, Trump’un seçim vaatlerini yerine getirememesi manasına taşıyacak ve 2026 ara seçimlerinde partisinin oy kaybına neden olacak. Bu yüzden Trump’ın çabucak her ülkeye ek gümrük vergisi salarak bütçe hasılatını artırması mecburî.  Lakin, bu durumda da iktisat daralırken, enflasyonun yükselmesi yüksek mümkünlük.

Eğer Trump Kongre’yi bu bütçeyi benimsemeye ikna ederse, muhtemelen genişleyen bütçe açıkları ekonomiyi hızlandıracak, beraberinde de daha yüksek enflasyon getirecek. Bu senaryoda, tüm dünyanın borçlanması için kriter teşkil eden ABD devlet tahvillerinin faizleri yükselecek.

Son senaryo ise Beyaz Saray ve Kongre’nin federal borç tavanı konusunda uzlaşamamasını içeriyor. Bu durumda, Çin ve Japon yatırımcılar süratle ABD tahvillerini satarak, piyasada krize neden olabilir.  ABD dolarının paha kaybı, CDS’lerin yükselmesi, hatta federal hükümetin kredi notunun düşürülmesi çok tehlikeli olasılıklar olarak şekilleniyor.

Riskli varlıklar Trump’ın gümrük tarifesi tehditlerini fiyatlamaya çalışırken, bu riskleri göz gerisi ediyor.   Son dört iş gününde Wall Street pay endeksleri daima kayıplar yaşarken, fiyatlanan DeepSeek’in ABD teknoloji şirketlerine vuracağı darbe ve son datalara nazaran yavaşlayan ABD iktisadı.  Bu fiyatlama bir kaç gün daha sürebilir, ya da beklentiden güçlü gelen bir Şubat tarım dışı istihdam verisiyle geçiştirilebilir.

PİYASA VAZİYETLERİ

Ancak, Mart boyunca fon yöneticileri yalnız yavaşlayan ABD iktisadıyla değil, ek gümrük vergilerinin hayata geçmesiyle de cebelleşecek. Muhatap ülkelerin bu vergilere misilleme yapması, dünya iktisadında büyüme şoku yaratırken, ABD’de de enflasyonu azdırabilir.  Bu durumda hala konsensus olan Fed’in bu yıl yapacağı 2 sefer 25 baz puan faiz indirimi  tehlikeye girer.  14 Mart’ta federal hükümetin kepenk indirmesi ise piyasalarda panik yaratabilir.

Yatırımcıların Trump 2.0 idaresi ile cicim ayları bitti, sırada acı gerçeklerle yüzleşmek var.  Hayaller  Manhattan, gerçekler Bronx olabilir.