Çin Ekonomisinde Kriz: Gerçekler Gizleniyor
Olumsuz Göstergelerle Birlikte Bilgiler Ortadan Kalkıyor
Son yıllarda Çin idaresi, ekonomik göstergelere dair birçok temel bilginin yayımlanmasını durdurmuş durumda. Bilhassa büyüme suratının yavaşladığı, iç tüketimin zayıf kaldığı ve emlak bölümünün çöküşe geçtiği bir periyotta, kritik göstergelerin açıklanmaktan vazgeçilmesi dikkat çekmektedir. Bunlar ortasında kent merkezlerindeki genç işsizlik oranı, yabancı sermaye yatırımları, arsa bedelleri, konut doluluk oranları ve borsa yatırımcı sayısı üzere kıymetli bilgiler yer almaktadır. Dataların büyük kısmının, olumsuz eğilimlerin ortaya çıkmasının akabinde yayından kaldırıldığı görülmektedir. Bu durum, ekonomik gidişatın gerçek boyutunun değerlendirilmesini zorlaştırmakta ve resmi büyüme sayılarına olan inancı sarsmaktadır.
Örneğin, Ağustos 2023’te kent merkezlerindeki genç işsizlik oranı yüzde 21,3 düzeyine ulaşmasının akabinde Ulusal İstatistik Ofisi tarafından bu göstergenin yayımlanması durdurulmuştur. Hükûmet tarafından metodolojik münasebetler ileri sürülerek ölçüm usulünün değiştirildiği, tahsil hayatı devam eden bireylerin işsizlik hesaplamasından çıkarıldığı belirtilmiştir. Lakin ekonomistler bu yaklaşımı bilimsel temelden mahrum ve manipülatif olarak değerlendirmiştir. Yeni yolla açıklanan düşük işsizlik oranları da kısa mühlet sonra büsbütün yayımdan kaldırılmıştır.
Benzer halde, 2023 yılı prestijiyle ortalama arsa fiyatlarına dair bilgiler de kamuya kapatılmıştır. 2010’lu yıllarda inşaat kesimiyle büyüyen Çin iktisadında arsa fiyatları spekülatif biçimde artmış, devlet ve lokal idareler yüksek bedellerle satış yapmıştır. Lakin pandemi sürecinin akabinde çok sayıda inşaat firmasının iflas etmesiyle 2022 yılında arsa bedellerinde yüzde 48 oranında düşüş yaşanmış; bu gerileme sonrasında istatistiklerin yayımlanmasına son verilmiştir.
Emlak Krizi Derinleşirken Talep Tabana Vuruyor
Çin’in emlak dalında yaşanan çöküş, çok sayıda konutun boş kalmasına ve piyasada önemli bir sakinliğe yol açmıştır. Satın alınan konutların mevcut piyasa kıymetlerinin çok üzerinde fiyatlarla alındığı, bu nedenle sahiplerinin satışa yanaşmadığı, münasebetiyle süreç hacminin durduğu bildirilmektedir. Bu durum, fiyatların daha da gerilemesine taban hazırlamaktadır.
Söz konusu tablo, Beike isimli Çinli araştırma merkezinin yayınladığı fakat kısa müddet sonra geri çekilen bir çalışmayla da doğrulanmıştır. Raporda, Çin’deki konut doluluk oranlarının gelişmiş ülkelerin epeyce gerisinde kaldığı ve arz fazlası nedeniyle önemli bir boşluk sorunu yaşandığı belirtilmiştir. Raporda sunulan istatistikler kamuoyuyla paylaşılmış fakat akabinde erişime kapatılmış, bahse dair yeni araştırmalar yapılmamıştır.
Yine 2024 yılı Nisan ayında, Çin borsalarına yapılan yabancı sermaye yatırımlarında birkaç hafta içerisinde 2 milyar dolarlık bir çıkış yaşanmıştır. Bu gelişmenin akabinde yabancı yatırımcıların Çin piyasalarındaki süreç hacmine dair dataların gerçek vakitli olarak paylaşımı durdurulmuştur. Birebir süreçte borsa yatırımcılarının sayısı, otoyol işletmelerinin finansal tabloları, soya sosu üretimi, ilkokullardaki tuvalet sayısı üzere değişik lakin sosyo-ekonomik eğilimleri yansıtan dataların de sistematik biçimde yayımlanmadığı görülmüştür. Covid periyodu kremasyon sayıları ya da tüberküloz aşı istatistikleri üzere kamu sıhhatine dair dataların de, resmi açıklamalarla çelişmesi nedeniyle kaldırıldığı anlaşılmaktadır.
Resmî Büyüme Dataları Güvenilirlikten Uzaklaşıyor
Çin’in Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) bilgileri uzun müddettir memleketler arası ekonomistler tarafından kuşkuyla karşılanmaktadır. Resmî makamlar 2024 yılı GSYH büyümesini yüzde 5 olarak duyurmuş, fakat başka ekonomik göstergeler bu oranla çelişmiştir. Örneğin, Goldman Sachs üzere büyük yatırım bankaları, Çin’in ithalat bilgileri temel alınarak yapılan hesaplamalarda büyüme oranının yüzde 3,7 civarında olduğunu öngörmektedir. Birtakım bağımsız araştırma kuruluşları ise büyümenin yüzde 2,5 düzeyine kadar gerilediğini tez etmektedir.
Bu itimat sorunu nedeniyle ekonomistler alternatif göstergelere yönelmiş durumdadır. Elektrik tüketimi, demiryolu nakliyeciliği hacmi, kredi talebi, sinema bilet satışları, gece ışık yoğunluğunu gösteren uydu manzaraları, çimento üretimi ve ticari faaliyet haritaları üzere daha az manipüle edilebilecek bilgiler üzerinden Çin iktisadının genel durumu değerlendirilmeye çalışılmaktadır.
Öte yandan, Çin menşeli Wind Information şirketi de 2023 prestijiyle çeşitli finansal ve sektörel dataları yurt dışı erişime kapatmıştır. Arsa ihaleleri sonuçları, şirket yapılarına dair bilgiler ve çevrim içi perakende pazar hacmi üzere göstergelere ulaşım büyük oranda sonlandırılmıştır. Her ne kadar teknik yollarla bu erişim mahzurları aşılabilse de, bilgiye ulaşmanın giderek zorlaştığı bir ortam oluşmuştur.
Çin idaresinin ekonomik datalar üzerindeki denetimini artırmasının iç ve dış siyaset maksatlarına hizmet ettiği belirtilmektedir. Ülke içinde ekonomik refah vaadi, rejimin meşruiyetinin temel desteklerinden biri olarak görülmektedir. Milletlerarası alanda ise güçlü ekonomik imajın korunması, hem yatırımcı çekmek hem de ABD ile yürütülen ticaret savaşında stratejik üstünlük sağlamaya yönelik olarak bedellendirilmektedir. Çin hükûmetinin, Trump periyodunda başlatılan ve hala devam eden bu ticaret savaşına “sonuna kadar” karşı koyacağı tarafındaki açıklamaları da bu gayretin bir modülü olarak yorumlanmaktadır.
