Piyasalar Sessiz, Ama Bu Sessizlik Tehlikeli Olabilir
Financial Times muharriri Gillian Tett’e nazaran, global piyasalardaki sessizlik aldatıcı olabilir. Jeopolitik tansiyonlar, ekonomik sakinlik sinyalleri ve Trump’ın müdafaacı tehditlerine karşın yatırımcılar şimdilik paniğe kapılmış görünmüyor. Lakin bu durum, yakın bir finansal kırılmanın habercisi olabilir.
Sessizliğin Gerisindeki Tehlike
Ünlü Fransız sosyolog Pierre Bourdieu’nün “toplumsal sessizlik” kavramından ilhamla, Gillian Tett günümüz piyasalarındaki suskunluğu tahlil ediyor. Tett’e nazaran, finansal piyasalar tehditlere reaksiyon vermiyor üzere görünüyor fakat bu reaksiyon eksikliği daha büyük bir kırılmanın öncüsü olabilir.
Geçtiğimiz hafta Dünya Bankası global büyüme kestirimini %2,3’e, ABD içinse %1,4’e düşürdü. Şayet Trump’ın 90 günlük “özgürlük tarifesi” molası 31 Temmuz’da sona ererse, global ticaretin yılın ikinci yarısında önemli biçimde daralabileceği uyarısı yapıldı.
Bu haftaysa ABD Merkez Bankası (Fed), büyüme varsayımını düşürüp enflasyon beklentisini artırarak stagflasyon sinyali verdi.
Piyasalar Neden Hâlâ Yükseliyor?
Tüm bu karamsar dataya karşın, ABD pay senedi piyasaları Nisan başından bu yana %20’nin üzerinde paha kazandı. Endeksler rekor düzeylere yaklaşırken, 10 yıllık tahvil faizleri %4,4 düzeylerinde istikrar kazandı.
Bu da piyasaların hâlâ neden panik yapmadığı sorusunu gündeme getiriyor.
Tett’e nazaran bunun üç temel nedeni var: Trump’ın tehditlerini sıklıkla geri çekmesi (TACO etkisi), ekonomik tesirlerin vakitle ortaya çıkması (zaman gecikmesi sorunu) ve yatırımcılarda oluşan “felaket yorgunluğu”.
Geciken Tesir: Şoklar Çabucak Yansımaz
Danimarka Merkez Bankası’nın yaptığı bir araştırma, ticaret siyasetlerindeki belirsizliğin ekonomiyi olumsuz etkilediğini ancak bu tesirin genelde 12 ay içinde kendini gösterdiğini ortaya koydu.
BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası) da geçen hafta yaptığı değerlendirmede, belirsizliğin yatırımlar üzerindeki negatif tesirinin en büyük dalgasının 2026 yılında hissedileceğini belirtti. ABD ve Japonya’da yatırımların %2 düşmesi bekleniyor.
Aynı biçimde, Trump’ın göçmenleri hudut dışı etme tehditlerinin ABD iktisadı üzerinde yavaş yavaş ortaya çıkan bir baskı yaratacağı belirtiliyor. Peterson Enstitüsü’ne nazaran 1,3 milyon göçmenin hudut dışı edilmesi bu yıl GSYİH’yı sadece %0,2 azaltacakken, 2028’de bu tesir %1,2 olacak.
Yatırımcılar Artık Şoklara Alıştı mı?
Tett’e nazaran yatırımcılar o kadar çok krize maruz kaldı ki artık ya acıya alıştılar ya da ne reaksiyon vereceklerini bilemiyorlar. Bu da “bin kesikle ölüm” olarak bilinen kavrama benziyor: Tek ve büyük bir şok yerine, daima ve küçük krizler birikerek sistemi zayıflatıyor.
Ortadoğu’da savaş tırmanır ve Hürmüz Boğazı kapanırsa petrol fiyatları 100 doların üzerine çıkabilir. Bu senaryo hâlâ mümkünlük dahilinde. Güç ekonomisti Philip Verleger’a nazaran, İsrail’in İran’a birinci saldırısı başladığında petrol bölümünde stoklar düşüktü ve devasa türev durumları açılmıştı. Lakin şimdilik fiyatlar 75 dolar civarında seyrediyor.
Bu Sefer Kalp Krizi Değil, Ekonomik Kanser
Tett’in benzetmesine nazaran bu periyot, pandemi sırasında yaşanan ani “kalp krizi” stili bir ekonomik şoktan çok daha farklı. Bugün karşı karşıya olunan riskler birer kuyruk riski (tail risk): Meçhul, vakte yayılmış lakin potansiyel olarak yıkıcı.
Bu yüzden VIX (volatilite) endeksinde orta sıra sıçramalar görülse de bunlar süratle sönümleniyor. Varlık sınıfları ortasındaki iletiler da çelişkili. Cresset’in yatırım yöneticisi Jack Ablin bu durumu şöyle özetliyor: “ABD pay senetleri Trump üzere davranıyor, kısa vadeli zaferlerin peşinde. Uzun vadeli tahviller ise Elon Musk üzere, rahatsız edici gerçeklere odaklanıyor.”
Sessizlik Aslında En Yüksek Ses Olabilir
Gillian Tett’e nazaran, profesyonel yatırımcılar dahi bu kadar çok kuyruk riskiyle baş etmekte zorlanıyor. Derin bir belirsizlik duygusu piyasaları sarmış durumda ancak bu belirsizlik lisana getirilmiyor — yani “toplumsal sessizlik” hâkim.
Bu sessizlik, piyasaların kırılgan olduğunu ve küçük bir şokla bile çözülme yaşanabileceğini düşündürüyor. Ancak kimse bunun ne vakit olacağını bilmiyor. Bazen en yüksek çığlık, sessizliğin kendisidir.
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik fiyatlıdır. Şartları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]
